Bijnier Uitputting – Wat iedere vermoeide vrouw moet weten

DEEL 1

Ik hoor het overal om me heen: veel vrouwen 40+ zijn moe. Ze slepen zich door de dag heen en kunnen soms nog maar net aan hun dagelijkse “verplichtingen” voldoen. Verplichtingen: daar krijg je meestal geen energie van. Leuke dingen doen, je passie volgen, uitrusten: daar krijg je energie van! De vicieuze cirkel is helaas dat dáár vaak geen energie meer voor is.

Ben jij té moe naar je zin? Dan kan het zijn dat je bijnieren om je aandacht vragen.

Je bijnieren: de energieboosters bovenop je nieren

De organen in ons lichaam die ervoor zorgen dat we voldoende energie hebben zijn met name onze bijnieren. Dit zijn twee “mutsjes”, een soort alpino-petjes, bovenop je nieren. Je nieren bevinden zich achterin je lichaam, ter hoogte van je onderste rib. Je zou het niet zeggen maar deze kleine orgaantjes bepalen voor een groot deel hoe je je voelt en zelfs de manier waarop je denkt. In je bijnieren worden namelijk verschillende belangrijke hormonen aangemaakt, waaronder de anti-stresshormonen adrenaline en cortisol en het energiehormoon DHEA.

Adrenaline en cortisol

In een acute alarmfase wordt adrenaline aangemaakt en via je autonome zenuwstelsel razendsnel verspreid. De energie die je voelt als je op een donkere parkeerplaats de sleutel van je auto niet kan vinden in je tas terwijl er drie mannen bedreigend op je afkomen: dát is adrenaline! Het zorgt voor een verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk, aangespannen spieren, scherper horen en zien en ongekend veel kracht als het nodig zou zijn. Een langdurige overdosis aan adrenaline zou je lichaam slopen, dus adrenaline is een korte, hevige energiestoot.  Tegelijkertijd wordt er ook cortisol aangemaakt. Dit heeft een vergelijkbare werking maar is milder, zodat je lichaam het daarop veel langer vol kan houden. Dat is ook gelijk het nadeel. Veel stress betekent een langdurige, hoge aanmaak van cortisol.

We zijn fysiek nog steeds gebouwd om ons alleen maar druk te maken over ons voedsel, onze voortplanting (onze kinderen dus ook) en misschien een zeldzame sabeltandtijger die onze veilige woonomgeving bedreigt. Momenteel hebben we misschien niet zoveel sabeltandtijgers meer, maar wel erg veel wespennesten in de vorm van werkdruk, relatiestress, slaapproblemen, geldzorgen, milieuvervuiling, teveel koffie, medicijnen, een kapotte auto, overgewicht, puberende kinderen, allergieën, zieke ouders en vul verder maar aan. Wat is jouw grootste wespennest?

Ben jij op weg naar bijnieruitputting?

Bijnieruitputting heb je doorgaans niet van de ene dag op de andere. Er gaat een fase aan vooraf waarin je bijnieren teveel cortisol produceren door de overdaad aan stress. Deze periode kan vele jaren duren, wel tot 20 jaar! Deze overproductie aan cortisol heeft allerlei ongewenste bijwerkingen. Het begint vaak met een enorme behoefte aan suiker (cravings), behoefte aan koffie, cola, chocola of andere opwekkende middelen, slecht kunnen slapen, je angstig of verward voelen, moeite met concentreren en snel geïrriteerd zijn. Na verloop van tijd kunnen er symptomen ontstaan zoals toename in gewicht, spiermassaverlies, een dunnere huid, een zwembandje rond je middel, een wisselende bloedsuikerspiegel en tot slot een verzwakking van je algehele immuunsysteem met alle mogelijke klachten en kwaaltjes van dien. Denk hierbij aan allerlei menopauze- of overgangsklachten.

Let nu op: dit zijn bijwerkingen van stress die wij vrouwen makkelijk over het hoofd zien omdat we denken dat het hoort bij het ouder worden. Daar zit nou precies de valkuil!  De waarschuwingssignalen zijn niet ernstig genoeg om veranderingen in je leven aan te brengen. Veel vrouwen nemen ze niet serieus. Ze slepen zich door de dag, voldoen aan al hun verplichtingen, maar houden aan het eind van de rit geen energie meer over voor zichzelf. Herkenbaar? Kijk dan eens goed in de spiegel en vraag jezelf eens af van wie je zo hard moet werken. Wees lief voor jezelf. Als je eenmaal een bijnieruitputting hebt, ben je namelijk nog verder van huis.

Bijnieruitputting: gebrek aan cortisol en DHEA

Het is vrij simpel: als een orgaan voortdurend té intensief wordt belast dan kan het uitgeput raken. Door deze uitputting betekent het dat er minder hormonen worden aangemaakt. In het ernstigste geval zelfs bijna nul. Je produceert dan heel weinig cortisol meer. Je voelt je de hele dag (dood)moe, hebt geen energie en begint depressieve klachten te ontwikkelen. Een bezoek aan je huisarts helpt vaak niet want onze medische wereld (h)erkent het fenomeen bijnieruitputting doorgaans nog niet. Dit komt omdat onze artsen meestal alleen iets  (h)erkennen dat meetbaar is door een laboratorium en dat bestreden kan worden door medicijnen of een operatie.

De oorzaak moet worden aangepakt

Vaak is er bij bijnieruitputting sprake van een vitamine B- of D-tekort, maar supplementen voorschrijven is niet de oorzaak wegnemen. Ik weet dat ik hiermee de goede huisartsen te kort doe, maar er is gewoon tegenwoordig geen tijd meer voor een goed gesprek met diepgang waarmee de mogelijk échte oorzaak van een klacht kan worden opgespoord. Denk je dat je bijnieruitputting hebt, dring dan aan op het laten prikken van je bijnierwaardes in een ziekenhuis. Wil je huisarts hier niet aan, dring dan aan op een consult bij een endocrinoloog en laat het via hem/haar doen.

Bijnieruitputting en de link met een trage schildklier

Typische symptomen van bijnieruitputting zijn: moe bij het opstaan, ook na een goede nachtrust, blijvende trek in zoete of zoute dingen, verminderd vermogen om stress op te vangen en over het algemeen een laag energieniveau. Veel mensen met een bijnieruitputting hebben vaak, naast een chronische vermoeidheid, ook een voedselallergie of andere overgevoeligheden zoals luchtweginfecties, bloedsuikerdips, auto-immuunziektes en reumatische artritis. Ook fibromyalgie, slaapproblemen en laag libido komen vaak voor. Op mentaal niveau zien we een toename van angst, depressieve buien, periodes van verwarring en minder helder kunnen denken en verminderde tolerantie. Dit ontstaat doordat onze hersenen te weinig glucose krijgen door een tekort aan cortisol. Veel van deze symptomen worden ook gezien bij een traag werkende schildklier. Dit ziektebeeld kent de medische wereld wél. Een kwart (25%!) van alle vrouwen 40+ worden gediagnosticeerd met een trage schildklier en krijgt hier synthetische medicijnen voor, waar ze in ieder geval niet BETER van worden. De  werkelijke oorzaak is immers niet aangepakt.

Let nu weer op: als je bijnieren teveel en te lang onder druk staan zal het lichaam de stofwisseling gaan vertragen (dus de schildklier) om de bijnieren te beschermen. Als er eenmaal sprake is van bijnieruitputting kan het zijn dat je zelfs weer een te snélle schildklier krijgt omdat deze nu de stofwisseling weer op gang probeert te krijgen. Een heel mooi beschermingsmechanisme van de natuur om je lichaam in balans te houden. Naar mijn mening gebruiken veel vrouwen medicijnen (met allerlei nare bijwerkingen) tegen een trage schildklier terwijl de oorzaak mogelijk in de bijnieren te vinden is. Ik zal binnenkort een blog schrijven over je schildklier.

De essentiële rol van de bijnieren voor vrouwen

Vanaf je 35ste beginnen je hormoonspiegels al te dalen. Zo rond je 45ste gaan je eierstokken langzaam met pensioen en begint er een periode waarin het zorghormoon oxytocine langzaam afneemt en het mannelijke hormoon testosteron een grotere rol gaat spelen. Testosteron kan zorgen voor veel daadkracht, energie en creativiteit in de tweede helft van je leven. Echter: omdat je eierstokken met pensioen gaan, moeten je bijnieren de rol van de hormoonproductie over gaan nemen:  ze moeten oestrogeen, progesteron maar ook testosteron gaan maken. Want testosteron wordt gemaakt  uit DHEA dat gemaakt wordt door …. voila, je bijnieren! Zie je hoe essentieel de rol van je bijnieren is als het gaat over je vitaliteit en energieniveau?

Lees vooral ook deel 2 van deze blog waarin ik je vertel hoe je erachter kunt komen of je werkelijk bijnieruitputting hebt en hoe je je gezondheid en energie terug kunt krijgen door heel goed voor je bijnieren te gaan zorgen. Wil je nu alvast meer weten over dit belangrijke onderwerp, lees dan het boek Bijnieruitputting van James Wilson.

DEEL 2

Hoe méér ik me verdiep in de gezondheid van de vrouw, hoe meer ik er achter kom dat onze bijnieren heel belangrijk zijn voor onze gezondheid. Zij bepalen grotendeels de balans in onze hormoonhuishouding en deze balans bepaalt onze algehele gezondheid, zowel geestelijk als lichamelijk. Voorál na ons 40ste omdat de bijnieren dan ook nog eens de rol van onze eierstokken moeten gaan overnemen.

Ben jij een vrouw (40+) en woon je in Nederland?

Voorkomen is veel beter dan genezen. Het is dus belangrijk om te weten of je misschien op weg bent naar een bijnieruitputting, een weg die overigens wel 20 jaar kan duren. Ik ga nu een boude uitspraak doen:  “Als jij een vrouw bent van 40+ én je woont in Nederland in het jaar 2012, dan denk ik dat de kans dat jij op weg bent naar een bijnieruitputting zo’n 90% is.”  Ik zal je uitleggen waarom ik dit denk.

Onze bijnieren zijn op weg naar bijnieruitputting als ze overuren moeten maken. Ze maken overuren als ze dagelijks teveel van het anti-stresshormoon cortisol moeten aanmaken. Ze maken cortisol aan als je teveel stress in je leven hebt. Deze stress kan in allerlei verborgen vormen zitten, en dat is nou net verraderlijke. Stress ervaart ons lichaam o.a. door chemische stoffen, slechte voeding, medicijngebruik, slecht slapen, chronische klachten, teveel sporten enz. enz. Stress zit in ook in emoties als zorgen, angsten, jaloezie, boosheid, verdriet en zelfs in verliefdheid! Met andere woorden: het valt niet mee om in Nederland een stressvrije vrouw met gezonde bijnieren te zijn. We krijgen allemaal ons portie stress. De vraag is hoe we deze stress binnen de perken houden, zodat we nooit het stadium van bijnieruitputting bereiken. Daar kun je overigens heel onverwachts in terecht komen zeg ik uit ervaring.

Vraag jezelf nooit méér dan wat je jezelf terug kunt geven

De belangrijkste vraag is dus eigenlijk: hoe hou je stress op een gezond niveau? Hier zijn hele boeken over geschreven. Laat ik proberen de kern te pakken. Er is een onderzoek geweest waarin een verpleegster in een hospice aan alle stervenden vroeg wat ze anders in hun leven hadden willen doen. Iedereen zei: “Ik wou dat ik meer tijd en aandacht had gegeven aan mijn dierbaren”. Niemand zei: “Ik wou dat ik harder hard gewerkt”. Nu besteden veel vrouwen best veel tijd aan hun dierbaren. De vraag is echter of niet veel vrouwen hun allerbelangrijkste dierbare hierbij nogal eens over het hoofd zien. Namelijk zichzelf. Ik ga je een verzoekje doen.

Ga eens zitten op een rustige plek (misschien kan het nu gelijk terwijl je dit leest) sluit je ogen, haal drie keer diep adem en stel jezelf de volgende vraag: “Is het op dit moment in mijn leven nodig om beter voor mezelf te zorgen?” Luister en wacht op het antwoord dat van binnenuit zal komen. Krijg je een ‘ja’ te horen vraag dan: “Wat heb ik op dit moment nodig?”. Wacht rustig op antwoord. Dan weet je wat je vervolgens te doen staat.  Doe dit dan ook, in kleine stapjes. Keer óm op de weg naar bijnieruitputting door te luisteren naar wat jij nodig hebt en hier invulling aan te geven. Vraag jezelf nooit méér dan wat je jezelf terug kunt geven.

Heb je misschien al bijnieruitputting?

Als je jarenlang op weg bent geweest naar een bijnieruitputting kan het zijn dat je uiteindelijk hierin terecht komt. De belangrijkste symptomen van bijnieruitputting zijn: moe bij het opstaan, ook na een goede nachtrust, blijvende trek in zoete of zoute dingen, verminderd vermogen om stress op te vangen en over het algemeen een laag energieniveau. Lees ook mijn eerste artikel over Bijnieruitputting.

Wat te doen bij bijnieruitputting?

De grens tussen bijnieruitputting en vermoeide bijnieren is vaag. Als je je gezonde verstand gebruikt en eerlijk bent dan weet je zelf wel hoe jouw bijniervlag erbij hangt. Hierbij enkele adviezen als je denkt dat je in de buurt van bijnieruitputting komt of hier misschien al bent:

1. Maak een kort (!) lijstje met je belangrijkste activiteiten en verplichtingen en laat de rest los. Vraag jezelf bij iedere nieuwe taak af of het een energiegever of energienemer is. Is het een energienemer? Doe het dan niet, zonder je hier schuldig over te voelen. Dit kan lastig zijn in het begin. Hoe heb je leren lopen? Door vallen, opstaan en opnieuw te proberen? Doe dan nu precies hetzelfde!
2. Vraag hulp aan je dierbaren om jou te helpen beter voor jezelf te zorgen. Laat jezelf vertroetelen en liefhebben en geniet ervan. Ook dit kan oefening nodig hebben. Bedenk iedere keer maar weer hoe je ooit hebt leren lopen.
3. Zorg voor een gezonde nachtrust en voldoende slaap, zeker 8 tot 9 uur per nacht. Maak hier tijd voor, je hebt het nodig voor je herstel. Heb je problemen met goed slapen, kijk dan eens of een van deze 10 tips je op weg kunnen helpen.
4. Verlaag je stresshormonen met de kracht van je gedachten en gevoelens. Denk regelmatig aan een fijne gebeurtenis of iets dierbaars in je leven en hou dit beeld een tijdje vast. Als het helpt, hou dan je hand op je hart. Dit kan je kracht geven om uit een negatieve gedachtenspiraal te komen. Probeer het eens, ook al vind je het misschien raar.
5. Zorg voor voldoende rustmomenten overdag, het liefst alleen, het liefst buiten. Maak een wandeling en doe suggestie 4.
6. Beweeg voldoende maar met mate, het liefst buiten. Vermijd langdurige krachttraining of cardiotraining, vermijd sowieso alles dat ook maar ruikt naar prestatiedrang. Korte training met gewichten kan wel goed voor je zijn, maar blijf je grenzen heel goed voelen.
7. Voeding: De richtlijnen in mijn boek Het Energieke Vrouwen VoedingsKompas zijn er op gebaseerd om je gehele lichaam en dus ook je bijnieren zoveel mogelijk te ondersteunen. Daarbij: sla je ontbijt niet over en voeg vaak haver toe, drink je water met (Keltisch) zeezout erin, eet ’s morgens liever géén fruit, eet liever zes keer per dag een beetje dan drie keer per dag veel, eet méér gezonde vetten, vermijd zware vezels en rauwkost, voeg superfoods als maca, chiazaad, hennepzaad toe, drink zoethoutthee. (Het zeezout heeft te maken met natrium dat je nodig hebt. Fruit bevat kalium dat je nu tijdelijk even in de ochtend moet vermijden).
8. Supplementen: gebruik dagelijks een goede orthomoleculaire multivitamine, gebruik daarbij 3 keer per dag 1000 mg vitamine C (bouw dit later langzaam af en overleg met je arts als je medicijnen zoals bloedverdunners gebruikt) en vitamine D3. Gebruik ook voldoende magnesium bijvoorbeeld in de vorm van rauwe cacao. (Heel goed tegen een 4-uurs dip!)
9. Kruiden en hormonen. Probeer  kruiden als Siberische ginseng en ashwaganda en voor vrouwen 40+ wordt ook natuurlijke progesterongel aanbevolen. Overweeg je om een natuurlijke progesterongel te gebruiken? Lees dan vooral meer over progesteron in het boek van John Lee. 
10. Heb een rotsvast vertrouwen in het zelfhelend vermogen van je lichaam. Wees je hiervan bewust als je een wondje ziet genezen of als je je gegroeide nagels of haren kortwiekt. Je lichaam is voortdurend bezig te groeien en zichzelf te herstellen.